Διαδίκτυο και Πολιτική. Ένα παραμύθι χωρίς καθόλου τέλος

Η προσέγγιση μου στο θέμα του τίτλου ακολουθεί τη φόρμα ενός παραμυθιού. Ενός παραμυθιού που κάποιες μελαγχολικές γιαγιάδες με μαύρα ρούχα μας διηγούνταν όταν είμαστε παιδιά το περασμένο αιώνα. Το παραμύθι όμως που θα διαβάσετε στη συνέχεια δεν στηρίζεται στη πεπατημένη και δεν έχει καλό τέλος ή μάλλον δεν έχει καθόλου τέλος. Όπως τέλος δεν υπάρχει στη Τεχνολογία, αλλά και τη Πολιτική. Άλλωστε δεν υπάρχουν πλέον γιαγιάδες με μαύρα ρούχα.

Προσδοκίες , όραμα, λίγα όνειρα, κάποιες σταγόνες φαντασίας και μετά τι; Με τι ; Ίσως να μας αρκεί ένα κονσέρτο τζαζ μουσικής για να μας χαλαρώσει ή κάποιες στιγμές έντονων ερωτικών πράξεων πριν τις δημιουργικές αναζητήσεις μας. Και κάποτε αυτές περιλάμβαναν τη κατασκευή δρόμων για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες και τις δραστηριότητες μας. Τα πρώτα δίκτυα. Τους χωματόδρομους αντικατέστησαν τα πετρόκτιστα μονοπάτια και αυτά με τη σειρά τους παραχώρησαν τη θέση τους στους σημερινούς αυτοκινητόδρομους με άσφαλτο. Την αρχαία άμαξα αντικατέστησε το αυτοκίνητο. Υπάρχει όμως και το ποδήλατο. Τα συμβατικά δίκτυα παραχωρούν τη θέση τους σε εναλλακτικά. Τα εναλλακτικά μετά από λίγο καιρό όταν υιοθετηθούν από τη πλειοψηφία δημιουργούν συμβάσεις. Το εναλλακτικό γίνεται συμβατικό και περιμένει μια νέα υβριδική δημιουργία για να το αντικαταστήσει.

Έτσι και στη κοινωνία. Η Rosa Parks έμεινε στην ιστορία όχι γιατί χρησιμοποίησε το λεωφορείο των λευκών τη λάθος στιγμή, αλλά γιατί στηριγμένη στις προσδοκίες της και το όραμα της, δημιούργησε πολιτικές συμβάσεις που ισχύουν μέχρι σήμερα ως το αυτονόητο. Οι πολιτικές όμως συμβάσεις του σήμερα, δεν ήταν πάντα αυτονόητες χθες. Όπως και οι αποκλεισμοί του σήμερα δεν ίσχυαν χθες. Μια συνεχής εναλλαγή συμβατικότητας, εναλλακτικότητας, υβριδικών μορφωμάτων καθορίζει και διαμορφώνει τρόπους συμπεριφορών, μορφές επικοινωνίας και εν τέλει την άσκηση της πολιτικής.

Τα παιδιά του Αη Στράτη επέλεξαν την αντίδραση τους σε κάποιες δεδομένες σημερινές πολιτικές συμβάσεις, που δημιουργούν νέες μορφές κοινωνικών αποκλεισμών. Τα συγκεκριμένα παιδιά ζήτησαν επιτακτικά ευρυζωνικό δίκτυο στη περιοχή τους για γρήγορη σύνδεση με το ΙΝΤΕΡΝΕΤ γιατί ένοιωθαν αποκλεισμένα στο χωριό τους. Κάποτε η αντίδραση τους αυτή θα χαρακτηριζόταν σαν ακραία αντίδραση της διαφορετικότητας κάποιων δοσμένων. Σήμερα όμως;

Η Τεχνολογία τρέχει με ασύλληπτη ταχύτητα στην εποχή μας. Το ΙΝΤΕΡΝΕΤ της δεκαετίας του 80, χωρίς browser, απευθύνονταν στους πολύ ειδικούς . Σήμερα με τη χρήση των ευρυζωνικών δικτύων και των νεώτερων εκδόσεων λογισμικού ακουμπά όλο και περισσότερους. Ο Σκαραβαίος της δεκαετίας του 80 τείνει στον νέο αιώνα να μετασχηματισθεί σε πολυμορφικό αυτοκίνητο. Και δεν τα έχουμε δει όλα γιατί η Τεχνολογία δεν έχει τέλος. Ήδη το διαδίκτυο αγκαλιάζει τα συμβατικά μέσα επικοινωνίας και πληροφόρησης και είναι παντού. Τηλεόραση, ραδιόφωνο, κινητά, ενημέρωση. Που θα καταλήξει κανείς δεν ξέρει και ούτε μπορεί να προκαθορίσει.

Και η κοινωνία τρέχει όμως. Γεννιούνται ιδέες, τάσεις, αντιλήψεις, πολιτικές, που πολλές από αυτές, μας ήταν πριν λίγα χρόνια άγνωστες. Δημιουργείται ένας νέος Πολιτισμός. Βρισκόμαστε στα όρια μεταξύ του Δημόσιου και του Ιδιωτικού χώρου χωρίς να μπορούμε να καθορίσουμε ποια είναι αυτά. Και δεν ξέρουμε τι ακόμη θα συναντήσουμε. Δημιουργούνται νέες μορφές κοινωνικών αποκλεισμών τις οποίες, ούτε φανταζόμασταν ότι θα μπορούσαν να προκύψουν, αλλά ούτε μπορούμε και να τις κατανοήσουμε.

Η Τεχνολογία από τη μεριά της γεννά νέες υποδομές. Ο πολίτης συμμετέχει σε αυτές σαν δημιουργός, μύστης, χρήστης ή εργαζόμενος. Βρισκόμαστε ποια στη μεταβιομηχανική εποχή. Δημιουργούνται δωρεάν νέες υπηρεσίες ασύρματων δικτύων «Ηλιότοποι του ΠΑΣΟΚ» – «Αθηναϊκό Μητροπολιτικό Δίκτυο». Ο Πολίτης δημιουργεί τα δικά του εργαλεία με το Ανοιχτό Λογισμικό. Δημιουργείται μια νέα κοινωνία η Κοινωνία της Γνώσης. Επανάσταση στη Τεχνολογία, επανάσταση στη Κοινωνία, επαναπροσδιορισμός στη Πολιτική.

Το δυσδιάκριτο μεταξύ των ορίων της «δημόσιας σφαίρας» του Habermas και του ιδιωτικού βίου εντείνεται λόγω της αναπαραγωγής των δομών του δημοσίου βίου στον ιδιωτικό. Αναπαραγωγή που εντείνει ο μεγάλος όγκος άχρηστων πληροφοριών με τις οποίες μας βομβαρδίζουν καθημερινά. Ο πυρήνας της προσωπικότητας μας μεταλλάσσεται. Το δικαίωμα στην ενημέρωση γίνεται μπούμερανγκ. Τα ΜΜΕ έχουν μετατρέψει την είδηση σε κουτσομπολιό. Το ενδιαφέρον έχει μετατραπεί σε κακώς εννοούμενη κοινωνική κριτική. Θέσεις δεν υπάρχουν ούτε προβάλλονται. Τελικά, στην εποχή της πληροφορίας ποιος αποφασίζει τι είναι πληροφορία; Μήπως το διαδίκτυο αποτελεί το καλύτερο τρόπο σήμερα διαχείρισης και φλτραρίσματος της πληροφορίας; Μήπως το διαδίκτυο αποτελεί για το πολίτη το καλύτερο μέσο αντίδρασης στη προσπάθεια αλλοτρίωσης του;

Το Διαδίκτυο δεν είναι αυτοσκοπός. Το διαδίκτυο δεν είναι μόνο εργαλείο επικοινωνίας αλλά και τρόπος έκφρασης της Κοινωνίας των πολιτών η οποία διαβουλεύεται, συζητά, γνωρίζεται, αυτοοργανώνεται, αυτορρυθμίζεται, ερωτεύεται και διεκδικεί. Χειραγωγείται όμως; Όπως πολλοί επιχειρούν να το πράξουν;

Η Κοινωνία των πολιτών πλέον διεκδικεί το ρόλο της στο Δημόσιο Χώρο και τμήμα μιας Δημόσιας εξουσίας μέσω του Διαδικτύου. Eforum, Χώρος διαλόγου Πολιτών Χολαργού, Συμμαχία ενάντια στο πόλεμο, διάφορα άλλα blogs και portals με ακτιβίστικη ή όχι διάθεση αμφισβητούν, αντιδρούν, προστατεύουν, προτείνουν και συμμετέχουν. Οι e-διαδηλώσεις και οι e-κινητοποιήσεις αποτελούν πλέον τον κανόνα στη σημερινή εποχή. Μήπως λοιπόν βρίσκεται σε εξέλιξη η δημιουργία μιας νέας δύναμης διαμορφωτών κοινής γνώμης ξένης προς τα παραδοσιακά πρότυπα στα οποία είχαμε συνηθίσει; Και όπως ανάφερε, σε παράλληλη εκδήλωση στα πλαίσια του πρόσφατου Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ, ο κορυφαίος blogger και πολιτικός ακτιβιστής John Aravosis, στην Αμερική υπάρχουν παραδείγματα που πολιτικές καριέρες καταστράφηκαν ή ενισχύθηκαν μετά από δράσεις των bloggers και ζητήματα που αυτοί ανέδειξαν.

Και το παραμύθι συνεχίζεται. Και το τέλος του δεν είναι ορατό. Γιατί απλά δεν υπάρχει. Η Τεχνολογία τρέχει , η κοινωνία τρέχει. Η πολιτική ακολουθεί; Μήπως τα κόμματα μοιάζουν λίγο με τις γιαγιάδες με τα μαύρα των παιδικών μου χρόνων;


* Απόσπασμα από την εισήγηση του γράφοντα στο Εργαστήριο «Διαδίκτυο: νέες μορφές κοινωνικής & πολιτικής οργάνωσης και συμμετοχής» που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του 8ου Συνεδρίου του ΠΑΣΟΚ.