Η Αυτορρύθμιση των φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών

Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, ή κατά το συγχωρεμένο φίλο μου Νικήτα Λιοναράκη τα Μη κρατικά υποκείμενα, έχουν το τελευταίο διάστημα δραστηριοποιηθεί δυναμικά στη χώρα μας διεκδικώντας τον ρόλο που πραγματικά τους ανήκει. Των φορέων δηλαδή, που εκπροσωπούν το Δημόσιο Συμφέρον. Η καμπάνια των 800 και πλέον ΜΚΟ για την συνταγματική αναβάθμιση της Κοινωνίας των πολιτών και των Οργανώσεων της και η επιτυχημένη πρώτη φάση του εγχειρήματος επιβεβαιώνουν την αναγκαιότητα της παρέμβασης τους στα Δημόσια Δρώμενα. Οι παραδοσιακοί κρατικοποιημένοι φορείς , κόμματα και συνδικάτα, και ο ανταγωνισμός τους για τη νομή της εξουσίας γέννησε τον επαγγελματισμό και ο επαγγελματισμός οδηγεί στη στρεβλή διαχείριση καταστάσεων και προβλημάτων χωρίς όραμα και στόχους. Η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή της Κοινωνίας των Πολιτών οδηγεί στη ρήξη ή στον εξανδροπισμό.

Έρευνες που είδαν πρόσφατα το φως της Δημοσιότητας (βλέπε και άρθρο Γιώργου Βερνίκου στα Νέα της 01.12.06) δείχνουν ότι οι πολίτες κατά 75% εμπιστεύονται τις ΜΚΟ, σε αντίθεση με τα κόμματα που τα εμπιστεύεται ένα ποσοστό μόλις 16%. Η γυναίκα του Καίσαρα όμως δεν αρκεί να φαίνεται τίμια , αλλά θα πρέπει να είναι κιόλας. Για να μπορέσουν οι ΜΚΟ να παίξουν με το πραγματικό ρόλο τους σαν φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών, ώστε να μην απαξιωθούν και αυτές , θα πρέπει δημιουργήσουν και να συντηρήσουν οι ίδιες μηχανισμούς που να εξασφαλίζουν την αξιοπιστία τους. Αλλιώς η νοσταλγία που αγκάλιασε τα παλαιά κόμματα και τις ιδεολογίες θα περιλάβει ύστερα από λίγα χρόνια και αυτές.

Οι ΜΚΟ θα κληθούν να απαντήσουν άμεσα σε ερωτήματα που τίθενται ή θα τεθούν τόσο καλοπροαίρετα όσο και κακοπροαίρετα ,για να μη δημιουργηθεί σκεπτικισμός στους πολίτες που θα ακυρώσει τις δράσεις τους.
· Γίνεται απολογισμός δράσεων στα μέλη και στη κοινωνία;
· Ποια είναι τα κριτήρια εισδοχής και απομάκρυνσης μελών;
· Εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα των δράσεων τους;
· Υπάρχει Ανεξαρτησία λειτουργίας από κρατικούς ή διακρατικούς φορείς και πολιτικά κόμματα;
· Παρέχονται Δεσμεύσεις απέναντι στις Επιχειρήσεις και στους Φορείς της Πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που στηρίζουν τις δράσεις τους;
· Έχει καθοριστεί μέγιστο όριο χρηματοδοτήσεων από Νομικά ή φυσικά πρόσωπα, επιχειρήσεις, κρατικούς –διακρατικούς ή διεθνείς φορείς ;
· Υπάρχουν ίδιοι πόροι από συνδρομές μελών;
· Υπάρχει διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων;
· Έχει καθοριστεί το ποσοστό μεταξύ των εθελοντών και των επαγγελματιών;
· Υπάρχει Σεβασμός των νόμων του κράτους και πλήρης εφαρμογή τους στο εσωτερικό των οργανώσεων; (Υγιεινή και Ασφάλεια, Ασφάλιση προσωπικού, Απολύσεις κλπ.)
· Υπάρχουν αποδείξεις για την ενεργό συμμετοχή των πληθυσμιακών ομάδων για τις οποίες εργάζονται;
· Γίνονται διακρίσεις (εξ αιτίας του φύλου, της φυλής, του θρησκεύματος ή άλλων λόγων) και δεν είναι αποδεκτές οι ιδιαιτερότητες στην εσωτερική λειτουργία τους;
· Υπάρχει καταγεγραμμένο όραμα για την προώθηση και την αναβάθμιση της Κοινωνίας των πολιτών και έλεγχος αποτελεσματικότητας;

Σε όλα αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να απαντήσουν οι ίδιες. Ο Κώδικας Αρχών ή Δεοντολογίας ή ηθικής ή όπως αλλιώς θα αποκαλείται, πρέπει να είναι προϊόν αυτορρύθμισης τους , τόσο για λόγους ηθικούς αφού οι ΜΚΟ είναι φορείς δημιουργήματα του εθελοντισμού των πολιτών, όσο και για λόγους κανονιστικούς αφού υπηρετώντας το Δημόσιο Συμφέρον η λειτουργία τους δεν είναι δυνατόν να καθορίζεται με διατάξεις που δημιουργήθηκαν από φορείς τους οποίους ελέγχει. Η Αξιολόγηση, η Λογοδοσία και ο Έλεγχος θα πρέπει να πραγματοποιείται από τα μέλη τους που είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με τη λειτουργία και τη δράση τους. Τελικά ο κριτής της αποτελεσματικότητας τους είναι η ίδια η Κοινωνία.

Τα πολιτικά κόμματα, κακώς κατά την άποψη μου, βλέπουν ανταγωνιστικά το ρόλο των ΜΚΟ και τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα. Προσπαθούν να ποδηγετήσουν τους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών είτε εντάσσοντας αυτές στους μηχανισμούς τους (Πιστοποίηση ΜΚΟ από το Καταστατικό του ΠΑΣΟΚ ), είτε προσπαθώντας να τις ελέγξουν ετοιμάζοντας χάρτες κοινωνικής ευθύνης…. (Χάρτα Κοινωνικής ευθύνης της Κοινωνίας των Πολιτών – Έργο Πολιτών βλέπε Κυβέρνηση).

Τις τελευταίες μέρες η Επιστημονική Επιτροπή της Καμπάνιας των 800 ΜΚΟ έφερε προς δημόσια διαβούλευση Προσχέδιο με το τίτλο «Αρχές Προσήλωσης Όλων μας στην Ποιότητα Λειτουργίας και Οργάνωσης Υπηρετώντας τους Σκοπούς μας.» με τον διακριτικό τίτλο «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» . Το Προσχέδιο έχει αναρτηθεί στο δικτυακό τόπο της Καμπάνιας (http://www.mkosyntagma.gr/) και διανεμηθεί σε όλα τα μέλη της.

Τι δεν είναι ο ΑΠΟΠΛΟΥΣ;
· Σύστημα Πιστοποίησης των ΜΚΟ
· Σύστημα Διαχείρισης Λειτουργίας που αντικαθιστά τις καταστατικές υποχρεώσεις, τους κανόνες, κώδικες και καλές πρακτικές τις οποίες οι οργανώσεις έχουν υιοθετήσει και ακολουθούν.
· Οικονομικό εργαλείο
· Λεξικό καθορισμού και τυποποίησης των όρων και των πλαισίων του εθελοντισμού.
· Εγχειρίδιο καλών πρακτικών
· Κώδικας χρηστής διοίκησης.

Ο ΑΠΟΠΛΟΥΣ είναι οι κοινά αποδεκτές Αρχές Οργάνωσης, Λειτουργίας και Δράσεων των ΜΚΟ, που θα συμμετάσχουν στη δημιουργία τους, θα τις αποδεχθούν εθελοντικά και θα δεσμευθούν να τις εφαρμόσουν με συνέπεια - στο σύνολό - τους σταδιακά. Οι Αρχές αυτές είναι :
· Όραμα και Αποστολή
Υπάρχουμε, γιατί υπάρχει η αναγκαιότητα οι πολίτες να δρουν στη δημόσια σφαίρα με τρόπο εθελοντικό και άμεσο, χωρίς αντιπροσώπευση, χωρίς διαμεσολάβηση, με σκοπό την υλοποίηση κοινωνικά ωφέλιμων δράσεων. Η οργάνωσή μας έχει ξεκάθαρη κατεύθυνση, όραμα και αποστολή.
· Ανεξαρτησία, Διαφάνεια και Λογοδοσία
Εμείς οι ίδιοι αποφασίζουμε για τους σκοπούς, στόχους και δράσεις μας. Η οργάνωση μας είναι ανεξάρτητη και διαφανής στη λειτουργία της. Επιδιώκουμε τον ειλικρινή διάλογο. Λογοδοτούμε στην κοινωνία και ελεγχόμαστε από την κοινωνία.
· Υπεύθυνη Οργάνωση και Λειτουργία
Διαχειριζόμαστε την οργάνωσή μας με ένα συγκροτημένο πλέγμα κανόνων και διαδικασιών στις αποφάσεις και την υλοποίηση δράσεων. Βασιζόμαστε σε πραγματικά δεδομένα και στοιχεία. Δύναμή μας είναι η αφοσίωση και η ανάπτυξη των ανθρώπων μας.
· Προσήλωση στην Αποτελεσματικότητα. Κοινωνική και Περιβαλλοντική Υπευθυνότητα
Στη λειτουργία και τις δράσεις μας βάζουμε τον πήχη ψηλά. Επιδιώκουμε χειροπιαστά και μετρήσιμα αποτελέσματα τα οποία ικανοποιούν τις προσμονές των μελών μας και όλων των συμμετόχων μας στην κοινωνία. Πρώτοι εμείς δίνουμε το παράδειγμα και ενθαρρύνουμε όλους, να ξεπεράσουν τα ισχύοντα νομικά και κανονιστικά πλαίσια στον Κοινωνικό και Περιβαλλοντικό τομέα.
· Συνεχής Βελτίωση και Καινοτομία
Αμφισβητούμε δημιουργικά την κατεστημένη τάξη των πραγμάτων και αντιλήψεων. Φέρνουμε αλλαγές χρησιμοποιώντας τη μάθηση και τη νέα γνώση για να δημιουργήσουμε ευκαιρίες καινοτομίας και βελτίωσης.
· Ανάπτυξη Συνεργασιών
Αναπτύσσουμε και διατηρούμε συνεργασίες που προσθέτουν αξία στις δράσεις μας. Αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα, να δημιουργούμε και να ανήκουμε σε δίκτυα. Προάγουμε μια νέα αντίληψη συνεργασίας αλλά και στοιχειοθετημένης απόδοσης ευθυνών στον κοινωνικό τομέα, καθώς επίσης και στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα.

Με βάση το Χρονοδιάγραμμα που είχε καθοριστεί η διαδικασία διαβούλευσης περιλάμβανε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση που ήδη έχει ολοκληρωθεί , μετά την επίσημη δημοσίευση του ΑΠΟΠΛΟΥ και την ενημέρωση όλων των μελών της καμπάνιας για το προσχέδιο, περιλάμβανε την καταγραφή των παρατηρήσεων και των προτάσεων. Στη δεύτερη φάση στην οποία βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή πραγματοποιείται εκ νέου διαβούλευση προκειμένου να οριστικοποιηθεί το Τελικό σχέδιο. Το Οριστικό σχέδιο θα αποσταλεί στις ΜΚΟ για έγκριση και αποδοχή από τα διοικητικά τους όργανα.

Ο ΑΠΟΠΛΟΥΣ είναι η πρώτη πρακτικά προσπάθεια της σύνθεσης των ιδιαιτεροτήτων των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται και λειτουργούν στον Ελληνικό χώρο, μέσω της αυτορρύθμισης, με σκοπό τη διάλυση του σκεπτικισμού και τη διαφύλαξη του μη κυβερνητικού χαρακτήρα τους. Η αυτορρύθμιση θα πρέπει να αποτελέσει για το επόμενο διάστημα μέσω της δημόσιας κρίσης και διαβούλευσης του ΑΠΟΠΛΟΥ την πρώτη προτεραιότητα των ΜΚΟ και την απάντηση τους στις επιχειρούμενες «ελέω θεού» ποδηγετήσεις της Κοινωνίας των Πολιτών. Η εμπιστοσύνη που παρέχεται μέχρι τώρα από τη κοινωνία προς αυτές πρέπει να τεκμηριωθεί και να αποδειχθεί. Ο Απόπλους για το συνεχές ταξίδι της αυτορρύθμισης των ΜΚΟ μόλις αρχίζει.