ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Πείτε μας λίγα βιογραφικά σας δεδομένα για την δραστηριότητά σας μέσα στην κοινωνία των πολιτών.
Δανείζομαι ένα απόσπασμα από μια τελευταία συγγραφική δουλειά μου, όπου μέσα από αυτό εκφράζεται η φιλοσοφία μου, η οποία και κατευθύνει τον τρόπο της ζωής μου από τα παιδικά μου χρόνια. «Η μοναξιά λειτουργεί σαν το υπόβαθρο που τροφοδοτεί με δεδομένα το σημείο εκκίνησης μιας ιδιωτικής ζωής που καταλήγει στο θάνατο. Είναι όμως δυνατόν η μοναξιά να προσφέρει γνώση, εμπειρία, μάθηση και τρόπους συμπεριφοράς; Η μνήμη πως αποκτάται; Ο θάνατος χτυπά τον ιδιώτη είτε αυτός είναι έξυπνος, είτε βλάκας. Μπορεί όμως ο θάνατος να εξοντώσει τη γνώση και τη μνήμη;» Από τότε που γεννήθηκα ο εθελοντισμός υπό την έννοια της συμμετοχής στα κοινωνικά δρώμενα αποτελούσε το ευαγγέλιο μου. Ο ιδιωτικός μου χώρος έγινε και δημόσιος, το δημόσιο το μετέτρεπα σε ιδωτικό. Έκανα τις αναζητήσεις μου επάγγελμα και τη Ποιότητα (Quality) με την οποία ασχολούμαι τα τελευταία χρόνια τρόπο ζωής. Η επιστήμη στην υπηρεσία της Κοινωνίας των Πολιτών. Γιατί η Κ.τ.Π. δεν έχει ανάγκη μόνον τον ακτιβισμό, αλλά και τη δημιουργική προσφορά. Συμμετείχα στην επιστημονική ομάδα της καμπάνιας που κατάρτισε τις βασικές αρχές ενός κώδικα αρχών ή δεοντολογίας ή ηθικής τον «ΑΠΟΠΛΟΥ» που στη τελική του μορφή μετά από συνεχόμενη διαβούλευση θα αποτελέσει ένα από τα λίγα προϊόντα αυτορρύθμισης της κοινωνίας μας.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Πως ζήσατε και ζείτε την λεγόμενη «καμπάνια των 800», σκιαγραφώντας μας παράλληλα την προσωπικότητα του αείμνηστου κ.Νικήτα Λιοναράκη
Νικήτας, ένας γλυκύτατος άνθρωπος με συγκροτημένες απόψεις, ρομαντικός οραματιστής αλλά και μάχιμος ως τις τελευταίες στιγμές του. Δεν αποτελούσε το θεωρητικό μιας μικρής παράξενης ελιτίστικης παρέας της κοινωνίας, αλλά ήταν ταυτόχρονα ο θεωρητικός και πρακτικός νους που οδηγούσε την ίδια την κοινωνία στη καταξίωση και τη συμμετοχή της σε ότι ονομάζουμε δημόσιο. Θυμάμαι τη γέννηση της καμπάνιας στο σπίτι του, πριν μερικά χρόνια. Η ιδέα της αυτοοργάνωσης της Κοινωνίας των Πολιτών τον βασάνιζε από καιρό. Η αναθεώρηση του Συντάγματος ήταν η αφορμή. Στα πλαίσια της κινηματογραφικής λέσχης που λειτουργούσε στο σπίτι του, πριν και μετά τη προβολή της ταινίας, ή και κατά τη διάρκεια της αν αυτή δεν μας άρεζε, στο κάτω πάτωμα έμπαιναν σιγά- σιγά και με την ήρεμη επιμονή του τα θεμέλια της δημιουργίας της καμπάνιας των 100. (στόχος απρόσιτος κατ΄ εμάς τους υπόλοιπους !!!). Και όμως μετά τη πρώτη συγκέντρωση των τριάντα ατόμων, που κατάφερε ο ίδιος να στήσει κάνοντας πράξη τις ιδέες του, στο σπίτι του η καμπάνια σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μετατράπηκε βηματικά σε καμπάνια των διακοσίων, τριακοσίων,…, οκτακοσίων ΜΚΟ. Και στη συνέχεια από την αυτοοργάνωση και πάλι εξ αιτίας της επιμονής του περάσαμε στην αυτορρύθμιση μέσω του σχεδίου «ΑΠΟΠΛΟΥΣ».
Σύντροφε Νικήτα, τα μη κρατικά υποκείμενα, όπως ο ίδιος αποκαλούσες τις ΜΚΟ, σου οφείλουν πολλά. Και θα σου οφείλουν ακόμη περισσότερα αν η καμπάνια ξεπεράσει, όπως οφείλει την εσωστρέφεια της και αναδειχθεί σε κύριο εκφραστή της αυτοοργάνωσης και αυτορρύθμισης της Κ.τ.Π. Σε ευχαριστούμε πολύ είτε σαν πρόσωπα, είτε σαν οργανώσεις και ελπίζουμε εκεί ψηλά που αναπαύεσαι η ικανοποίηση και η ηρεμία να σε κυβερνά.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Ποια είναι κατά την γνώμη σας η συμβολή του Πολιτισμού στη κοινή αντίληψη και σύγκλιση των λαών της Ευρώπης;
Θεωρώ τον Πολιτισμό σαν το καθοριστικό παράγοντα της ύπαρξης της Ενωμένης Ευρώπης. Ο Πολιτισμός σαν κρυφός η φανερός συμβολισμός της ημέρας της Ευρώπης που γιορτάζεται στις 9 Μαΐου δεν καθοδηγείται, αλλά αυτοκυβερνάται. Ο Πολιτισμός θέτει στο κέντρο του ενδιαφέροντος τον πολίτη και τη βελτίωση της καθημερινότητας του. Ο Πολιτισμός είναι πρώτιστα αισθητική. Αισθητική που αφορά την αρχιτεκτονική του χώρου που λειτουργούμε, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, τις εικαστικές παρεμβάσεις, τη παιδεία ,τη πολυμορφία και τη πολυφωνία. Ο Πολιτισμός αφορά όλους τους πολίτες της Ευρώπης. Τους συμπολίτες μας με ειδικές ανάγκες, τις περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες , τους μετανάστες.
Ο Πολιτισμός είναι επίσης κοινωνική συμπεριφορά. Οι πολιτιστικές παρεμβάσεις αποτελούν το σημαντικότερο παράγοντα της σύγκλισης των διαφορετικών πολιτισμών και ιδιαιτεροτήτων. Με τον Πολιτισμό μπορεί να καλλιεργείται η ανοχή, η αποδοχή της ετερότητας, ο ανθρωπισμός και η αλληλεγγύη και να προωθείται το πρότυπο μιας πολύ-πολιτισμικής κοινωνίας για την οποία η συνύπαρξη διαφορετικών εθνικών, γλωσσικών και θρησκευτικών παραδόσεων αποτελεί στοιχείο εμπλουτισμού της.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Περιγράψτε μας κατά τα βιώματά σας το ρόλο που αναλογεί στην κοινωνία των πολιτών για το ξεπέρασμα της κρίσης των ημερών μας
Για μένα ο μεγαλύτερος υπεύθυνος της σημερινής κρίσης που διάγουμε σήμερα είναι η βία της εξουσίας. Αλλά ποιάς εξουσίας; Είναι μόνον αυτή που επιβάλλεται από τους όποιους κυβερνητικούς μηχανισμούς ή μήπως και αυτή που ξεκινά στην αρχή σαν αντίδραση σε αυτούς και καταλήγει σαν μια νέα αυτόνομη μορφή της; Η εξουσία διαχέεται παντού. Οι φορείς της είναι πολλοί. Και συνέχεια αναπαράγεται με πολλούς τρόπους και πολλές μορφές. Η εξουσία δεν φέρει μόνο την οικονομική διάσταση στη σημερινή εποχή αν και προς τα εκεί στοχεύει. Η εξουσία υπάρχει παντού. Στην αισθητική, στο περιβάλλον, στο πολιτισμό, στην γνώση, κλπ. Αλλά και στη φιλοσοφία, την ιδεολογία, την αριστερά και τα κόμματα.
Αποδέκτες του παρελκόμενου της εξουσίας που είναι η βία είμαστε εμείς οι πολίτες που τη συναντούμε συνεχώς και παντού σε όλες τις εκδηλώσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου μας. Δεν είναι μόνο βία ο σωματικός καταναγκασμός, αλλά πιο ύπουλη και επικίνδυνη μορφή της είναι η πνευματική καταπίεση και για την οποία δυστυχώς δεν αντιδρούμε. Βρισκόμαστε υπό την επήρεια ενός ιδιότυπου διανοητικού ρατσισμού ο οποίος διαχέεται παντού και τον οποίο τον αντιμετωπίζουμε με πρωτοφανή αδιαφορία και ανεκτικότητα.
Ταυτίζουμε την ύπαρξή μας με τις ανάγκες, που μας δημιουργούν αυτοί, που θέλουν να μας χειραγωγήσουν. Φυλακίζουμε τα όνειρά μας και τις ελπίδες μας και τους παραχωρούμε και το κλειδί. Αποστρέφουμε το πρόσωπο μας στη θέα της μιζέριας της πραγματικότητας, για να μη δούμε τον εαυτό μας να πρωταγωνιστεί στη συντήρηση της. Οι ενοχές μας κρύβονται πίσω από τα ευχολόγια για διαφάνεια. Ανεχόμαστε τον παρά φύση βιασμό της φύσης. Τους κώδικες μνήμης που διαθέτουμε τους κρύβουμε με επιμέλεια πίσω από τις ηθικές που μας έχουν επιβάλλει και έχουμε αποδεχθεί.
Το δυστύχημα είναι ότι οι μηχανισμοί της εξουσίας και οι άνθρωποι πίσω από αυτούς αποδεικνύονται καθημερινά από μέτριοι ως κακοί ηθοποιοί. Αλλά τους αποδεχόμαστε και δυστυχώς υιοθετούμε και τις πρακτικές τους αναπαράγοντας το σύστημα , το οποίο υποτίθεται ότι κατηγορούμε. Το απόλυτο τίποτα έχει διαπεράσει το νου μας και το εγώ μας και μας οδηγεί στη πνευματική μιζέρια και τον εξανδροπισμό.
Κάποιοι από τους πολίτες αρχίζουν μέσω των blogs, των δικτύων, των εθελοντικών οργανώσεων και άλλων μορφών αυτοοργάνωσης να αποκτούν μια δυναμική η οποία δεν υφίστατο μέχρι τώρα στη Κοινωνία, τουλάχιστον την Ελληνική. Η Δεσπόζουσα θέση των κομμάτων αμφισβητείται. Καi αυτός είναι ο λόγος που τα κόμματα ή μάλλον καλύτερα τα πρόσωπα που στελεχώνουν τα όργανα των κομμάτων προσπαθώντας να αυτοπροστατευθούν πολεμούν λυσσαλέα αυτή τη καινούργια μορφή παρέμβασης των πολιτών. Δεν θέλουν σκεπτόμενους πολίτες, αλλά άβουλα ψήφια που θα τους συντηρήσουν στην εξουσία, την όποια τέλος πάντων εξουσία που τους εκφράζει.
Θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο από μόνοι τους οι πολίτες να αλλάξουν το υπάρχον «καθεστωτικό» σύστημα. Το θεωρώ όμως πολύ πιθανόν αν τα κόμματα υιοθετήσουν , αναδείξουν και ενισχύσουν προσπάθειες της Κοινωνίας των Πολιτών, ξεχνώντας όμως τη λογική και τις πρακτικές του παρελθόντος.
Τελειώνω με την απάντηση του μεγάλου οραματιστή για την Κ.τ.Ε. Νικήτα Λιοναράκη στην ερώτηση του δημοσιογράφου της εφημερίδας τα ΝΕΑ (04.07.06). «Μπορεί ο ακτιβισμός να υποκαταστήσει τη δημοκρατία;» Απ: Γιατί αντιδιαστολή; Από πότε και η καθημερινή στοχευμένη πολιτική δράση (των ΜΚΟ), δεν ταυτίζεται με την δημοκρατία; Και γιατί ταυτίζεται μόνο η ψήφος κάθε τέσσερα χρόνια;
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Έχοντας την εμπειρία της «καμπάνιας των 800» πως εκτιμάτε την υπάρχουσα κατάσταση λειτουργίας των ΜΚΟ και της συνεργασίας μεταξύ των σε διάφορα επίπεδα
Το σημερινό μοντέλο οργάνωσης των κομμάτων που άγει τη καταγωγή του στην Ευρωπαϊκή βιομηχανική περίοδο (λενινιστικό μοντέλο) , στηρίζεται στη συντεχνιακή αντίληψη οργάνωσης και ακολουθείται πιστά από όλα τα κόμματα αριστερά και δεξιά μέχρι και σήμερα δεν κρίνεται επαρκές για τη σημερινή μεταβιομηχανική εποχή, αφού παράγει έναν νέου τύπου φορέα εξουσίας. Τα σημερινά κόμματα επιδιώκουν και δημιουργούν στεγανά, ώστε να προασπίζουν τα συμφέροντα των ηγετικών ομάδων τους τόσο σε τοπική όσο και σε υπερτοπική βάση.
Και οι πολίτες που συμμετέχουν; Στο νέο μοντέλο μπορούν και πρέπει να παίξουν ρόλο οι εθελοντικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ γενικότερα. Δεν πρέπει βέβαια να ενσωματωθούν στο ήδη υπάρχον , αλλά μπορούν να συμμετάσχουν στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου ισότιμων εταίρων. Ανοιχτά κόμματα σε συνεργασία με τη Κοινωνία των πολιτών. Αμφίδρομη επικοινωνία στη βάση της ισοτιμίας και του αλληλοσεβασμού. Αλλά αλληλοσεβασμό με την εξουσία; Μήπως θα έπρεπε πριν τη συνεργασία να αλλάξουν και τα δύο; Μήπως και οι φορείς της Κοινωνίας των πολιτών προσπαθώντας να υποκαταστήσουν στο ρόλο του μεσάζοντα τα κόμματα αναπαράγουν νέες μορφές εξουσίας; Το ζητούμενο είναι η αλήθεια. Αλλά ποιος είναι αυτός που θα ισχυριστεί, ότι κατέχει την αλήθεια; Και ποια αλήθεια; Τη δική μου, τη δική σου ή των άλλων;
Για να καταφέρουμε να προσεγγίσουμε το νέο μοντέλο που περιγράφω και το οποίο αποτελεί ένα υβριδικό μόρφωμα θα πρέπει πρώτα να γίνουν πολλά και μάλιστα ταυτόχρονα και από τους δύο εταίρους. Πρώτα πρώτα θα πρέπει να αλλάξουν τα κόμματα , ώστε να δώσουν στους πολίτες το αίσθημα μιας κάποιας αλλαγής πρακτικών και συμπεριφορών. Μέχρι τα τώρα τίποτε δεν έχει αλλάξει. Το ανοιχτό κόμμα ερμηνεύεται κατά το δοκούν. Οι πολίτες δεν συμμετέχουν. Απλά κάποιοι περισσότερο ψαγμένοι πραγματοποιούν ασκήσεις ατομικής ή και ομαδικής ψυχοθεραπείας.
Δυστυχώς η εξουσία έχει αλλοτριώσει και τη κοινωνία των πολιτών μέσω των πιστοποιήσεων, των χρηματοδοτήσεων κλπ. Τα πολιτικά κόμματα, κακώς κατά την άποψη μου, βλέπουν ανταγωνιστικά το ρόλο των ΜΚΟ και τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα. Προσπαθούν να ποδηγετήσουν τους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών είτε εντάσσοντας αυτές στους μηχανισμούς τους (Πιστοποίηση ΜΚΟ από το Καταστατικό του ΠΑΣΟΚ ), είτε προσπαθώντας να τις ελέγξουν ετοιμάζοντας χάρτες κοινωνικής ευθύνης…. (Χάρτα Κοινωνικής ευθύνης της Κοινωνίας των Πολιτών – Έργο Πολιτών βλέπε Κυβέρνηση).
Και η ίδια η ΚτΠ εμφορείται πολλές φορές από αξίες και αποδέχεται ρόλους που δεν τις αρμόζουν. Τι πρέπει να γίνει; Τα κόμματα θα πρέπει να αλλάξουν τα ίδια και να γίνουν πραγματικά ανοιχτά κόμματα μακριά από τις αγκυλώσεις , τα πρόσωπα και τα στεγανά του παρελθόντος. Παράλληλα θα πρέπει να αφήσουν την Κοινωνία των Πολιτών ακηδεμόνευτη να αυτορρυθμιστεί και όλα θα έλθουν σιγά σιγά μόνα τους. Η Κοινωνία των Πολιτών θα πρέπει να αποτελέσει τους «Ανεξάρτητους Τρίτους» ή στη γλώσσα της Ποιότητας στην οποία και λειτουργώ “Third Party”
Όλα ξεκινούν και τελειώνουν στους μετρήσιμους στόχους που θα έχουν καθορισθεί και από τις δύο μεριές. Αν δεν υπάρχουν αυτοί δεν θα υπάρχουν ούτε η λογοδοσία, ούτε η αξιολόγηση, ούτε ο έλεγχος, βασικά στοιχεία της Συμμετοχικής Δημοκρατίας. Οι παθογένειες που αναπτύχθηκαν και στους δύο φορείς έχουν εντοπισθεί, καταγραφεί ,αναλυθεί, μετρηθεί και οδήγησαν σε διορθωτικές ενέργειες;
Αλλά οι προσπάθειες τώρα ξεκίνησαν. Ήδη οι 800 μη κυβερνητικές οργανώσεις που συμμετέχουν στην συνταγματική αναβάθμιση της κοινωνίας των πολιτών και των οργανώσεων της έχουν εκπονήσει το Σχέδιο «ΑΠΟΠΛΟΥΣ», με το οποίο τίθενται οι κοινά αποδεκτές Αρχές Οργάνωσης, Λειτουργίας και Δράσεων των ΜΚΟ και θα αποτελεί προϊόν αυτορρύθμισης.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Τι προσδοκάτε από την διεθνή συνεργασία των ΜΚΟ και από την αντίστοιχη θεσμική κατοχύρωση σε καταστατικούς χάρτες
Στην ουσία του το ερώτημα αυτό έχει απαντηθεί εν μέρει ήδη προηγουμένως. Στην παγκοσμιοποιημένη πλέον κοινωνία στην οποία ζούμε η περιχαράκωση σε τοπικά, εθνικά ή άλλα μοντέλα αναιρεί το πραγματικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν οι οργανώσεις της Κ.τ.Π. όπως προαναφέρθηκε. Άρα θεωρώ την διεθνή συνεργασία των ΜΚΟ ως «εκ των ουκ άνευ». Η Ελληνική κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να αγωνισθεί μαζί με την αντίστοιχη οποιασδήποτε εθνικότητας, χρώματος ή φυλής για τη θεσμική κατοχύρωση σε διεθνείς καταστατικούς χάρτες του πεδίου και του ρόλου των δραστηριοτήτων της. Άλλωστε τα προβλήματα σήμερα που προέκυψαν σαν αποτελέσματα της διαχείρισης των κρατών από πολιτικούς ή μη είναι από μόνα τους παγκοσμιοποιημένα. Το λιώσιμο των πάγων αφορά μόνο την Ανταρκτική; Η καταστροφή των δασών του Αμαζονίου αφορά μόνο τη Βραζιλία; Άρα για μένα οι οργανώσεις της Κ.τ.Π. θα πρέπει να οργανωθούν κλαδικά σε παγκόσμιο επίπεδο και να διεκδικήσουν θεσμικούς ρόλους σε πλαίσια υπερτοπικά. Η Κ.τ.Π πρέπει να διεκδικήσει το ρόλο της και στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα.
Η καμπάνια των 800 ΜΚΟ συμμετέχει με εκπροσώπους της μεταξύ των άλλων σε επιτροπές του ΕΛΟΤ και για τα θέματα της Κοινωνικής Ευθύνης. Ήδη ο διεθνής οργανισμός GΡI έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο για τις απολογιστικές εκθέσεις κοινωνικής ευθύνης(ΚΕ) των MKO. Η επιστημονική επιτροπή της καμπάνιας έχει ήδη αποστείλει τις απόψεις της μέσω του ΕΛΟΤ στον διεθνή οργανισμό.
Ο «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» πρόσφατα παρουσιάστηκε με κοινή εισήγηση δικιά μου και του συντοπίτη μου Τριαντάφυλλου Κατασαρέλη στο 6th International Conference “Standardization, Protypes and Quality: A Means of Balkan Countries’ Collaboration” με την εισήγηση «Project Management Guidelines for Greek NGOs» Άλλωστε και η ιδέα της συγγραφής του «ΑΠΟΠΛΟΥ» ξεκίνησε μετά από μελέτη των διεθνών δεδομένων που υπήρχαν πάνω σε κώδικες ηθικής για ΜΚΟ.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Τις τελευταίες μέρες γινόμαστε μάρτυρες ενός μπαραζ δημοσιευμάτων εναντίον της Κοινωνίας των Πολιτών και των οργανώσεων της. Ποια είναι η γνώμη σας για όλα αυτά;
Τις τελευταίες μέρες πράγματι είδαν το φως της δημοσιότητας ξαναζεσταμένα ρεπορτάζ συνδυασμένης κατασυκοφάντησης φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών. Να υποθέσουμε ότι όλα αυτά εκπορεύονται από κάποιο συντονιστικό κέντρο ενός βαθέως τμήματος κάποιου κόμματος εν είδει ξεκαθαρίσματος λογαριασμών; Μπορεί και να ισχύει. Να υποθέσουμε ότι οι κάποιες ΜΚΟ δεν δικαιολογούν την ύπαρξη και το ρόλο τους στη κοινωνία; Και αυτό μπορεί να ισχύει, αν υποθέσει κανείς ότι η «Αλληλεγγύη» της εκκλησίας της Ελλάδας είναι ΜΚΟ.
Η επίκληση των πατριωτικών αντανακλαστικών των πολιτών από μέρους των συντακτών των κειμένων εναντίον κάποιων οργανώσεων της Κ.τ.Π που δρουν «αντεθνικά» προδικάζει προγραφές και ιεροεξεταστικές τακτικές κάποιων άλλων εποχών, που θεωρούσαμε ότι τις έχουμε αφήσει πίσω μας σαν κακές παρενθέσεις από ένα σκοτεινό παρελθόν. Μήπως όλα αυτά τα δημοσιεύματα έχουν ένα και μοναδικό στόχο τον νέο Έλληνα Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου γνωστό υποστηρικτή της Κοινωνίας των πολιτών; Και γιατί όχι και το συγχωρεμένο φίλο μου Νικήτα πρώην συνεργάτη του στο Υπουργείο Εξωτερικών;
Πέραν των ιδεολογιών, των θρησκειών και των ιδεοληψιών υπάρχει και ο άνθρωπος- πολίτης. Αυτόν ποιός πατερούλης, ποια αυθεντία (auctoritas) θα τον σώσει;
Δανείζομαι ένα απόσπασμα από μια τελευταία συγγραφική δουλειά μου, όπου μέσα από αυτό εκφράζεται η φιλοσοφία μου, η οποία και κατευθύνει τον τρόπο της ζωής μου από τα παιδικά μου χρόνια. «Η μοναξιά λειτουργεί σαν το υπόβαθρο που τροφοδοτεί με δεδομένα το σημείο εκκίνησης μιας ιδιωτικής ζωής που καταλήγει στο θάνατο. Είναι όμως δυνατόν η μοναξιά να προσφέρει γνώση, εμπειρία, μάθηση και τρόπους συμπεριφοράς; Η μνήμη πως αποκτάται; Ο θάνατος χτυπά τον ιδιώτη είτε αυτός είναι έξυπνος, είτε βλάκας. Μπορεί όμως ο θάνατος να εξοντώσει τη γνώση και τη μνήμη;» Από τότε που γεννήθηκα ο εθελοντισμός υπό την έννοια της συμμετοχής στα κοινωνικά δρώμενα αποτελούσε το ευαγγέλιο μου. Ο ιδιωτικός μου χώρος έγινε και δημόσιος, το δημόσιο το μετέτρεπα σε ιδωτικό. Έκανα τις αναζητήσεις μου επάγγελμα και τη Ποιότητα (Quality) με την οποία ασχολούμαι τα τελευταία χρόνια τρόπο ζωής. Η επιστήμη στην υπηρεσία της Κοινωνίας των Πολιτών. Γιατί η Κ.τ.Π. δεν έχει ανάγκη μόνον τον ακτιβισμό, αλλά και τη δημιουργική προσφορά. Συμμετείχα στην επιστημονική ομάδα της καμπάνιας που κατάρτισε τις βασικές αρχές ενός κώδικα αρχών ή δεοντολογίας ή ηθικής τον «ΑΠΟΠΛΟΥ» που στη τελική του μορφή μετά από συνεχόμενη διαβούλευση θα αποτελέσει ένα από τα λίγα προϊόντα αυτορρύθμισης της κοινωνίας μας.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Πως ζήσατε και ζείτε την λεγόμενη «καμπάνια των 800», σκιαγραφώντας μας παράλληλα την προσωπικότητα του αείμνηστου κ.Νικήτα Λιοναράκη
Νικήτας, ένας γλυκύτατος άνθρωπος με συγκροτημένες απόψεις, ρομαντικός οραματιστής αλλά και μάχιμος ως τις τελευταίες στιγμές του. Δεν αποτελούσε το θεωρητικό μιας μικρής παράξενης ελιτίστικης παρέας της κοινωνίας, αλλά ήταν ταυτόχρονα ο θεωρητικός και πρακτικός νους που οδηγούσε την ίδια την κοινωνία στη καταξίωση και τη συμμετοχή της σε ότι ονομάζουμε δημόσιο. Θυμάμαι τη γέννηση της καμπάνιας στο σπίτι του, πριν μερικά χρόνια. Η ιδέα της αυτοοργάνωσης της Κοινωνίας των Πολιτών τον βασάνιζε από καιρό. Η αναθεώρηση του Συντάγματος ήταν η αφορμή. Στα πλαίσια της κινηματογραφικής λέσχης που λειτουργούσε στο σπίτι του, πριν και μετά τη προβολή της ταινίας, ή και κατά τη διάρκεια της αν αυτή δεν μας άρεζε, στο κάτω πάτωμα έμπαιναν σιγά- σιγά και με την ήρεμη επιμονή του τα θεμέλια της δημιουργίας της καμπάνιας των 100. (στόχος απρόσιτος κατ΄ εμάς τους υπόλοιπους !!!). Και όμως μετά τη πρώτη συγκέντρωση των τριάντα ατόμων, που κατάφερε ο ίδιος να στήσει κάνοντας πράξη τις ιδέες του, στο σπίτι του η καμπάνια σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μετατράπηκε βηματικά σε καμπάνια των διακοσίων, τριακοσίων,…, οκτακοσίων ΜΚΟ. Και στη συνέχεια από την αυτοοργάνωση και πάλι εξ αιτίας της επιμονής του περάσαμε στην αυτορρύθμιση μέσω του σχεδίου «ΑΠΟΠΛΟΥΣ».
Σύντροφε Νικήτα, τα μη κρατικά υποκείμενα, όπως ο ίδιος αποκαλούσες τις ΜΚΟ, σου οφείλουν πολλά. Και θα σου οφείλουν ακόμη περισσότερα αν η καμπάνια ξεπεράσει, όπως οφείλει την εσωστρέφεια της και αναδειχθεί σε κύριο εκφραστή της αυτοοργάνωσης και αυτορρύθμισης της Κ.τ.Π. Σε ευχαριστούμε πολύ είτε σαν πρόσωπα, είτε σαν οργανώσεις και ελπίζουμε εκεί ψηλά που αναπαύεσαι η ικανοποίηση και η ηρεμία να σε κυβερνά.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Ποια είναι κατά την γνώμη σας η συμβολή του Πολιτισμού στη κοινή αντίληψη και σύγκλιση των λαών της Ευρώπης;
Θεωρώ τον Πολιτισμό σαν το καθοριστικό παράγοντα της ύπαρξης της Ενωμένης Ευρώπης. Ο Πολιτισμός σαν κρυφός η φανερός συμβολισμός της ημέρας της Ευρώπης που γιορτάζεται στις 9 Μαΐου δεν καθοδηγείται, αλλά αυτοκυβερνάται. Ο Πολιτισμός θέτει στο κέντρο του ενδιαφέροντος τον πολίτη και τη βελτίωση της καθημερινότητας του. Ο Πολιτισμός είναι πρώτιστα αισθητική. Αισθητική που αφορά την αρχιτεκτονική του χώρου που λειτουργούμε, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής, τις εικαστικές παρεμβάσεις, τη παιδεία ,τη πολυμορφία και τη πολυφωνία. Ο Πολιτισμός αφορά όλους τους πολίτες της Ευρώπης. Τους συμπολίτες μας με ειδικές ανάγκες, τις περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες , τους μετανάστες.
Ο Πολιτισμός είναι επίσης κοινωνική συμπεριφορά. Οι πολιτιστικές παρεμβάσεις αποτελούν το σημαντικότερο παράγοντα της σύγκλισης των διαφορετικών πολιτισμών και ιδιαιτεροτήτων. Με τον Πολιτισμό μπορεί να καλλιεργείται η ανοχή, η αποδοχή της ετερότητας, ο ανθρωπισμός και η αλληλεγγύη και να προωθείται το πρότυπο μιας πολύ-πολιτισμικής κοινωνίας για την οποία η συνύπαρξη διαφορετικών εθνικών, γλωσσικών και θρησκευτικών παραδόσεων αποτελεί στοιχείο εμπλουτισμού της.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Περιγράψτε μας κατά τα βιώματά σας το ρόλο που αναλογεί στην κοινωνία των πολιτών για το ξεπέρασμα της κρίσης των ημερών μας
Για μένα ο μεγαλύτερος υπεύθυνος της σημερινής κρίσης που διάγουμε σήμερα είναι η βία της εξουσίας. Αλλά ποιάς εξουσίας; Είναι μόνον αυτή που επιβάλλεται από τους όποιους κυβερνητικούς μηχανισμούς ή μήπως και αυτή που ξεκινά στην αρχή σαν αντίδραση σε αυτούς και καταλήγει σαν μια νέα αυτόνομη μορφή της; Η εξουσία διαχέεται παντού. Οι φορείς της είναι πολλοί. Και συνέχεια αναπαράγεται με πολλούς τρόπους και πολλές μορφές. Η εξουσία δεν φέρει μόνο την οικονομική διάσταση στη σημερινή εποχή αν και προς τα εκεί στοχεύει. Η εξουσία υπάρχει παντού. Στην αισθητική, στο περιβάλλον, στο πολιτισμό, στην γνώση, κλπ. Αλλά και στη φιλοσοφία, την ιδεολογία, την αριστερά και τα κόμματα.
Αποδέκτες του παρελκόμενου της εξουσίας που είναι η βία είμαστε εμείς οι πολίτες που τη συναντούμε συνεχώς και παντού σε όλες τις εκδηλώσεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου μας. Δεν είναι μόνο βία ο σωματικός καταναγκασμός, αλλά πιο ύπουλη και επικίνδυνη μορφή της είναι η πνευματική καταπίεση και για την οποία δυστυχώς δεν αντιδρούμε. Βρισκόμαστε υπό την επήρεια ενός ιδιότυπου διανοητικού ρατσισμού ο οποίος διαχέεται παντού και τον οποίο τον αντιμετωπίζουμε με πρωτοφανή αδιαφορία και ανεκτικότητα.
Ταυτίζουμε την ύπαρξή μας με τις ανάγκες, που μας δημιουργούν αυτοί, που θέλουν να μας χειραγωγήσουν. Φυλακίζουμε τα όνειρά μας και τις ελπίδες μας και τους παραχωρούμε και το κλειδί. Αποστρέφουμε το πρόσωπο μας στη θέα της μιζέριας της πραγματικότητας, για να μη δούμε τον εαυτό μας να πρωταγωνιστεί στη συντήρηση της. Οι ενοχές μας κρύβονται πίσω από τα ευχολόγια για διαφάνεια. Ανεχόμαστε τον παρά φύση βιασμό της φύσης. Τους κώδικες μνήμης που διαθέτουμε τους κρύβουμε με επιμέλεια πίσω από τις ηθικές που μας έχουν επιβάλλει και έχουμε αποδεχθεί.
Το δυστύχημα είναι ότι οι μηχανισμοί της εξουσίας και οι άνθρωποι πίσω από αυτούς αποδεικνύονται καθημερινά από μέτριοι ως κακοί ηθοποιοί. Αλλά τους αποδεχόμαστε και δυστυχώς υιοθετούμε και τις πρακτικές τους αναπαράγοντας το σύστημα , το οποίο υποτίθεται ότι κατηγορούμε. Το απόλυτο τίποτα έχει διαπεράσει το νου μας και το εγώ μας και μας οδηγεί στη πνευματική μιζέρια και τον εξανδροπισμό.
Κάποιοι από τους πολίτες αρχίζουν μέσω των blogs, των δικτύων, των εθελοντικών οργανώσεων και άλλων μορφών αυτοοργάνωσης να αποκτούν μια δυναμική η οποία δεν υφίστατο μέχρι τώρα στη Κοινωνία, τουλάχιστον την Ελληνική. Η Δεσπόζουσα θέση των κομμάτων αμφισβητείται. Καi αυτός είναι ο λόγος που τα κόμματα ή μάλλον καλύτερα τα πρόσωπα που στελεχώνουν τα όργανα των κομμάτων προσπαθώντας να αυτοπροστατευθούν πολεμούν λυσσαλέα αυτή τη καινούργια μορφή παρέμβασης των πολιτών. Δεν θέλουν σκεπτόμενους πολίτες, αλλά άβουλα ψήφια που θα τους συντηρήσουν στην εξουσία, την όποια τέλος πάντων εξουσία που τους εκφράζει.
Θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο από μόνοι τους οι πολίτες να αλλάξουν το υπάρχον «καθεστωτικό» σύστημα. Το θεωρώ όμως πολύ πιθανόν αν τα κόμματα υιοθετήσουν , αναδείξουν και ενισχύσουν προσπάθειες της Κοινωνίας των Πολιτών, ξεχνώντας όμως τη λογική και τις πρακτικές του παρελθόντος.
Τελειώνω με την απάντηση του μεγάλου οραματιστή για την Κ.τ.Ε. Νικήτα Λιοναράκη στην ερώτηση του δημοσιογράφου της εφημερίδας τα ΝΕΑ (04.07.06). «Μπορεί ο ακτιβισμός να υποκαταστήσει τη δημοκρατία;» Απ: Γιατί αντιδιαστολή; Από πότε και η καθημερινή στοχευμένη πολιτική δράση (των ΜΚΟ), δεν ταυτίζεται με την δημοκρατία; Και γιατί ταυτίζεται μόνο η ψήφος κάθε τέσσερα χρόνια;
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Έχοντας την εμπειρία της «καμπάνιας των 800» πως εκτιμάτε την υπάρχουσα κατάσταση λειτουργίας των ΜΚΟ και της συνεργασίας μεταξύ των σε διάφορα επίπεδα
Το σημερινό μοντέλο οργάνωσης των κομμάτων που άγει τη καταγωγή του στην Ευρωπαϊκή βιομηχανική περίοδο (λενινιστικό μοντέλο) , στηρίζεται στη συντεχνιακή αντίληψη οργάνωσης και ακολουθείται πιστά από όλα τα κόμματα αριστερά και δεξιά μέχρι και σήμερα δεν κρίνεται επαρκές για τη σημερινή μεταβιομηχανική εποχή, αφού παράγει έναν νέου τύπου φορέα εξουσίας. Τα σημερινά κόμματα επιδιώκουν και δημιουργούν στεγανά, ώστε να προασπίζουν τα συμφέροντα των ηγετικών ομάδων τους τόσο σε τοπική όσο και σε υπερτοπική βάση.
Και οι πολίτες που συμμετέχουν; Στο νέο μοντέλο μπορούν και πρέπει να παίξουν ρόλο οι εθελοντικές οργανώσεις και οι ΜΚΟ γενικότερα. Δεν πρέπει βέβαια να ενσωματωθούν στο ήδη υπάρχον , αλλά μπορούν να συμμετάσχουν στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου ισότιμων εταίρων. Ανοιχτά κόμματα σε συνεργασία με τη Κοινωνία των πολιτών. Αμφίδρομη επικοινωνία στη βάση της ισοτιμίας και του αλληλοσεβασμού. Αλλά αλληλοσεβασμό με την εξουσία; Μήπως θα έπρεπε πριν τη συνεργασία να αλλάξουν και τα δύο; Μήπως και οι φορείς της Κοινωνίας των πολιτών προσπαθώντας να υποκαταστήσουν στο ρόλο του μεσάζοντα τα κόμματα αναπαράγουν νέες μορφές εξουσίας; Το ζητούμενο είναι η αλήθεια. Αλλά ποιος είναι αυτός που θα ισχυριστεί, ότι κατέχει την αλήθεια; Και ποια αλήθεια; Τη δική μου, τη δική σου ή των άλλων;
Για να καταφέρουμε να προσεγγίσουμε το νέο μοντέλο που περιγράφω και το οποίο αποτελεί ένα υβριδικό μόρφωμα θα πρέπει πρώτα να γίνουν πολλά και μάλιστα ταυτόχρονα και από τους δύο εταίρους. Πρώτα πρώτα θα πρέπει να αλλάξουν τα κόμματα , ώστε να δώσουν στους πολίτες το αίσθημα μιας κάποιας αλλαγής πρακτικών και συμπεριφορών. Μέχρι τα τώρα τίποτε δεν έχει αλλάξει. Το ανοιχτό κόμμα ερμηνεύεται κατά το δοκούν. Οι πολίτες δεν συμμετέχουν. Απλά κάποιοι περισσότερο ψαγμένοι πραγματοποιούν ασκήσεις ατομικής ή και ομαδικής ψυχοθεραπείας.
Δυστυχώς η εξουσία έχει αλλοτριώσει και τη κοινωνία των πολιτών μέσω των πιστοποιήσεων, των χρηματοδοτήσεων κλπ. Τα πολιτικά κόμματα, κακώς κατά την άποψη μου, βλέπουν ανταγωνιστικά το ρόλο των ΜΚΟ και τη συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα. Προσπαθούν να ποδηγετήσουν τους φορείς της Κοινωνίας των Πολιτών είτε εντάσσοντας αυτές στους μηχανισμούς τους (Πιστοποίηση ΜΚΟ από το Καταστατικό του ΠΑΣΟΚ ), είτε προσπαθώντας να τις ελέγξουν ετοιμάζοντας χάρτες κοινωνικής ευθύνης…. (Χάρτα Κοινωνικής ευθύνης της Κοινωνίας των Πολιτών – Έργο Πολιτών βλέπε Κυβέρνηση).
Και η ίδια η ΚτΠ εμφορείται πολλές φορές από αξίες και αποδέχεται ρόλους που δεν τις αρμόζουν. Τι πρέπει να γίνει; Τα κόμματα θα πρέπει να αλλάξουν τα ίδια και να γίνουν πραγματικά ανοιχτά κόμματα μακριά από τις αγκυλώσεις , τα πρόσωπα και τα στεγανά του παρελθόντος. Παράλληλα θα πρέπει να αφήσουν την Κοινωνία των Πολιτών ακηδεμόνευτη να αυτορρυθμιστεί και όλα θα έλθουν σιγά σιγά μόνα τους. Η Κοινωνία των Πολιτών θα πρέπει να αποτελέσει τους «Ανεξάρτητους Τρίτους» ή στη γλώσσα της Ποιότητας στην οποία και λειτουργώ “Third Party”
Όλα ξεκινούν και τελειώνουν στους μετρήσιμους στόχους που θα έχουν καθορισθεί και από τις δύο μεριές. Αν δεν υπάρχουν αυτοί δεν θα υπάρχουν ούτε η λογοδοσία, ούτε η αξιολόγηση, ούτε ο έλεγχος, βασικά στοιχεία της Συμμετοχικής Δημοκρατίας. Οι παθογένειες που αναπτύχθηκαν και στους δύο φορείς έχουν εντοπισθεί, καταγραφεί ,αναλυθεί, μετρηθεί και οδήγησαν σε διορθωτικές ενέργειες;
Αλλά οι προσπάθειες τώρα ξεκίνησαν. Ήδη οι 800 μη κυβερνητικές οργανώσεις που συμμετέχουν στην συνταγματική αναβάθμιση της κοινωνίας των πολιτών και των οργανώσεων της έχουν εκπονήσει το Σχέδιο «ΑΠΟΠΛΟΥΣ», με το οποίο τίθενται οι κοινά αποδεκτές Αρχές Οργάνωσης, Λειτουργίας και Δράσεων των ΜΚΟ και θα αποτελεί προϊόν αυτορρύθμισης.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Τι προσδοκάτε από την διεθνή συνεργασία των ΜΚΟ και από την αντίστοιχη θεσμική κατοχύρωση σε καταστατικούς χάρτες
Στην ουσία του το ερώτημα αυτό έχει απαντηθεί εν μέρει ήδη προηγουμένως. Στην παγκοσμιοποιημένη πλέον κοινωνία στην οποία ζούμε η περιχαράκωση σε τοπικά, εθνικά ή άλλα μοντέλα αναιρεί το πραγματικό ρόλο που πρέπει να διαδραματίσουν οι οργανώσεις της Κ.τ.Π. όπως προαναφέρθηκε. Άρα θεωρώ την διεθνή συνεργασία των ΜΚΟ ως «εκ των ουκ άνευ». Η Ελληνική κοινωνία των πολιτών θα πρέπει να αγωνισθεί μαζί με την αντίστοιχη οποιασδήποτε εθνικότητας, χρώματος ή φυλής για τη θεσμική κατοχύρωση σε διεθνείς καταστατικούς χάρτες του πεδίου και του ρόλου των δραστηριοτήτων της. Άλλωστε τα προβλήματα σήμερα που προέκυψαν σαν αποτελέσματα της διαχείρισης των κρατών από πολιτικούς ή μη είναι από μόνα τους παγκοσμιοποιημένα. Το λιώσιμο των πάγων αφορά μόνο την Ανταρκτική; Η καταστροφή των δασών του Αμαζονίου αφορά μόνο τη Βραζιλία; Άρα για μένα οι οργανώσεις της Κ.τ.Π. θα πρέπει να οργανωθούν κλαδικά σε παγκόσμιο επίπεδο και να διεκδικήσουν θεσμικούς ρόλους σε πλαίσια υπερτοπικά. Η Κ.τ.Π πρέπει να διεκδικήσει το ρόλο της και στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα.
Η καμπάνια των 800 ΜΚΟ συμμετέχει με εκπροσώπους της μεταξύ των άλλων σε επιτροπές του ΕΛΟΤ και για τα θέματα της Κοινωνικής Ευθύνης. Ήδη ο διεθνής οργανισμός GΡI έχει θέσει σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο για τις απολογιστικές εκθέσεις κοινωνικής ευθύνης(ΚΕ) των MKO. Η επιστημονική επιτροπή της καμπάνιας έχει ήδη αποστείλει τις απόψεις της μέσω του ΕΛΟΤ στον διεθνή οργανισμό.
Ο «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» πρόσφατα παρουσιάστηκε με κοινή εισήγηση δικιά μου και του συντοπίτη μου Τριαντάφυλλου Κατασαρέλη στο 6th International Conference “Standardization, Protypes and Quality: A Means of Balkan Countries’ Collaboration” με την εισήγηση «Project Management Guidelines for Greek NGOs» Άλλωστε και η ιδέα της συγγραφής του «ΑΠΟΠΛΟΥ» ξεκίνησε μετά από μελέτη των διεθνών δεδομένων που υπήρχαν πάνω σε κώδικες ηθικής για ΜΚΟ.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ : Τις τελευταίες μέρες γινόμαστε μάρτυρες ενός μπαραζ δημοσιευμάτων εναντίον της Κοινωνίας των Πολιτών και των οργανώσεων της. Ποια είναι η γνώμη σας για όλα αυτά;
Τις τελευταίες μέρες πράγματι είδαν το φως της δημοσιότητας ξαναζεσταμένα ρεπορτάζ συνδυασμένης κατασυκοφάντησης φορέων της Κοινωνίας των Πολιτών. Να υποθέσουμε ότι όλα αυτά εκπορεύονται από κάποιο συντονιστικό κέντρο ενός βαθέως τμήματος κάποιου κόμματος εν είδει ξεκαθαρίσματος λογαριασμών; Μπορεί και να ισχύει. Να υποθέσουμε ότι οι κάποιες ΜΚΟ δεν δικαιολογούν την ύπαρξη και το ρόλο τους στη κοινωνία; Και αυτό μπορεί να ισχύει, αν υποθέσει κανείς ότι η «Αλληλεγγύη» της εκκλησίας της Ελλάδας είναι ΜΚΟ.
Η επίκληση των πατριωτικών αντανακλαστικών των πολιτών από μέρους των συντακτών των κειμένων εναντίον κάποιων οργανώσεων της Κ.τ.Π που δρουν «αντεθνικά» προδικάζει προγραφές και ιεροεξεταστικές τακτικές κάποιων άλλων εποχών, που θεωρούσαμε ότι τις έχουμε αφήσει πίσω μας σαν κακές παρενθέσεις από ένα σκοτεινό παρελθόν. Μήπως όλα αυτά τα δημοσιεύματα έχουν ένα και μοναδικό στόχο τον νέο Έλληνα Πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου γνωστό υποστηρικτή της Κοινωνίας των πολιτών; Και γιατί όχι και το συγχωρεμένο φίλο μου Νικήτα πρώην συνεργάτη του στο Υπουργείο Εξωτερικών;
Πέραν των ιδεολογιών, των θρησκειών και των ιδεοληψιών υπάρχει και ο άνθρωπος- πολίτης. Αυτόν ποιός πατερούλης, ποια αυθεντία (auctoritas) θα τον σώσει;
