Εξοικονόμηση Ενέργειας στην Ελλάδα, μια πονεμένη ιστορία….

Eίναι γνωστό ότι το κύκλωμα της παραγωγής κατασκευαστικών έργων στη πατρίδα μας παρουσιάζει εγγενείς αδυναμίες. Αδυναμίες που δυστυχώς τις βιώνει όχι μόνο ο καταναλωτής-πολίτης, αλλά και οι φορείς-συντελεστές των κατασκευών. Σε αυτό το περιβάλλον (νομοθετικό και κοινωνικό), που η σχέση του με τη τυποποίηση είναι σχέση άγνοιας και μίσους, τη στιγμή που δεν έχουν αφομοιωθεί βασικές αρχές λειτουργίας, διαχείρισης και διαφάνειας οι καινοτομικές προσεγγίσεις φαντάζουν σαν κάτι το εξωπραγματικό. Αυτό συμβαίνει και με το Commissioning ή άλλως πως αποκαλούμενο στα Ελληνικά «Λειτουργική παραλαβή συστημάτων». Η Ελληνική αυτή απόδοση όπως θα καταδειχθεί στη συνέχεια, δεν αποδίδει τη πραγματική έννοια του όρου, αφού το commissioning είναι κάτι παραπάνω από απλοί έλεγχοι και δοκιμές, αφού περιλαμβάνει και διαδικασίες διασφάλισης. Ο βασικός στόχος του commissioning είναι η ενεργειακά και κοινωνικά αποδοτική λειτουργία του κτιρίου που κατασκευάζεται.

To Commissioning παρέχει τεκμηριωμένη επιβεβαίωση ότι τα συστήματα μιας εγκατάστασης λειτουργούν σύμφωνα με τα κριτήρια που προβλέπονται στη σύμβαση, ώστε να ικανοποιηθούν οι επιχειρησιακές ανάγκες του ιδιοκτήτη. Ποιος είναι όμως αυτός που εκπονεί και με βάση ποιες επιχειρησιακές ανάγκες τα συμβατικά έγγραφα;

Retrocommissioning (commissioning σε υφιστάμενα κτίρια) είναι μια συστηματική διαδικασία για την διερεύνηση, την ανάλυση και τη βελτιστοποίηση της απόδοσης των υπαρχόντων συστημάτων του κτιρίου, με τη βελτίωση των συστημάτων λειτουργίας και συντήρησης, ώστε να διασφαλιστεί η σωστότερη απόδοση τους διαχρονικά.

Το Commissioning ξεπερνά τα όρια μιας απλής συμβατικής κατασκευής σαν αυτή που ξέρουμε αυτή τη στιγμή στη πατρίδα μας, αφού αποτελεί μια διεργασία που ενώνει τους ιδιοκτήτες, τους μελετητές, τους κατασκευαστές, τους επιβλέποντες και τους λειτουργούς των έργων. Το έργο κάτω από τον φακό του commissioning είναι μια πολυσύνθετη δυναμική δημιουργία που επικεντρώνεται στη συνεργασία όλων των συντελεστών της παραγωγής με βάση στοιχεία που αλληλοεπηρεάζονται και αλληλοσυμπληρώνονται.

Η διεργασία του Commissioning περιλαμβάνει όλες τις διαδικασίες που ξεκινούν από τη μελέτη σκοπιμότητας, συνεχίζουν με τη μελέτη του έργου ,τη κατασκευή και καταλήγουν στη συντήρηση και τη λειτουργία με μοναδικό σκοπό την ενεργειακά και κοινωνικά αποδοτική λειτουργία του κτιρίου :

• Στη φάση των μελετών σκοπιμότητας καθορίζονται οι στόχοι και ο σκοπός
• Κατά τη διάρκεια της φάσης σχεδιασμού, το Commissioning ξεκινά με την επιλογή ενός κατάλληλου προσώπου ή φορέα, ο οποίος θα βοηθήσει ώστε να διασφαλισθεί ότι τα συμβατικά έγγραφα αντανακλούν τις προθέσεις του μελετητή και του ιδιοκτήτη.
• Ακολούθως, ο μελετητής ενσωματώνει τις απαιτήσεις του Commissioning στις προδιαγραφές της μελέτης.
• Κατά τη διάρκεια της κατασκευής, ο αρμόδιος για το commissioning είναι υπεύθυνος για τον έλεγχο του κτιρίου.
• Όταν το έργο βαίνει προς την ολοκλήρωση, ο αρμόδιος για το commissioning και οι εργολάβοι πραγματοποιούν αυστηρούς ελέγχους απόδοσης.
• Στο τέλος της διαδικασίας commissioning, οι φορείς λειτουργίας του κτιρίου εκπαιδεύονται ως προς την ορθή λειτουργία και συντήρηση του κτιρίου.
• Ποιος όμως συντονίζει όλες αυτές τις λειτουργίες και θεωρείται αρμόδιος για το commissioning τη στιγμή που οι συντελεστές της παραγωγής σύμφωνα με τα ισχύοντα στην Ελλάδα συμμετέχουν μόνο σε ορισμένες από τις φάσεις της όλης διαδικασίας;
  
  Το κύκλωμα του Commissioning
  
  

To commissioning εξασφαλίζει ότι τα χρήματα που δαπανήθηκαν για τους ελέγχους, αισθητήρες και εξοπλισμό θα αποσβεσθούν με την πάροδο του χρόνου μέσω της ενεργειακά αποδοτικής λειτουργίας του κτιρίου. Commissioning a new building typically costs about 30 to 90 cents per square foot.Το κόστος του Commissioning αντισταθμίζεται από το μειωμένο ενεργειακό κόστος, τη βελτίωση των επιδόσεων στους χώρους εργασία με τη δημιουργία συνθηκών άνεσης και βελτίωσης της παραγωγικότητας λόγω υψηλότερης ποιότητας περιβάλλοντος, μειωμένο κίνδυνο από απειλές και επαγγελματικές ζημιές , μείωση του κόστους "rework" και διόρθωσης ελαττωμάτων και χαμηλότερο εν τέλει κόστος συντήρησης και λειτουργίας. On average, the simple payback for building commissioning is about three to four years. Κατά μέσο όρο για τις ΗΠΑ τουλάχιστον, η απόσβεση του κόστους Commissioning είναι περίπου τρία με τέσσερα χρόνια.

Για τον κατασκευαστή η εφαρμογή ενός σωστού συστήματος commissioning εξασφαλίζει τη σωστή διαχείριση των παραγγελιών του με την ελαχιστοποίηση του κόστους αλλαγών ή λαθών σε αυτές, τη μείωση των καθυστερήσεων στη κατασκευή. Για τη Κοινωνία:
Εξοικονόμηση Ενέργειας ► Προστασία Περιβάλλοντος ► Ποιότητα ζωής

Η όλη διαδικασία σαφώς καινοτομική στηρίζεται στην εξοικονόμηση Ενέργειας, που τόσο την έχουμε ανάγκη πλέον για να προστατέψουμε το περιβάλλον και για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μας. Δυστυχώς στη πατρίδα μας απουσιάζει παντελώς η κουλτούρα της ποιότητας, αφού η ποιότητα έχει ταυτισθεί με μια αναγκαστική πιστοποίηση ενός κάποιου ιδεατού συστήματος διαχείρισης με διαδικασίες copy-paste.

Όσο και αν πρέπει να δυσαρεστήσω κάποιους το commissioning για μένα θα πρέπει να αποτελεί τμήμα του προγράμματος Ποιότητας του έργου, παντρεμένο με το Σχέδιο Ελέγχων και Δοκιμών, που δυστυχώς όμως δεν προβλέπεται στα έργα, αφού οι ΔΙΠΑΔ/οικ/611/24-7-2001 (ΦΕΚ 1013/Β/02.08.01) για τις κατασκευές και ΔΙΠΑΔ/οικ/501/01.07.2003 (ΦΕΚ 928/Β'/04.07.2003) για τις μελέτες το αγνοούν. Θα συμφωνήσω όμως με όσους διαφωνούντες υποστηρίξουν ότι το commissioning ξεπερνά τα όρια ενός απλού συστήματος ποιότητας κατά ISO 9001:2008 και προσεγγίζει τις αρχές της Ολικής Ποιότητας, αφού συστατικά του αποτελούν η Κοινωνική Ευθύνη και η επιχειρηματική Ηθική. Το βλέπω περισσότερο σαν συστατικό ενός μοντέλου Επιχειρηματικής Αριστείας , όπως πχ το EFQM που αφορά όμως κύρια τον ιδιοκτήτη και το χρήστη , οι οποίοι και πρέπει να βάζουν τους κανόνες.

Το Commissioning είναι μια διεργασία Διασφάλισης Ποιότητας στο στάδιο του Σχεδιασμού του που αυξάνει τη πιθανότητα ότι ένα νέο κτίριο θα πληροί τις προσδοκίες του πελάτη. Το Commissioning είναι μια τακτική πρόληψης. (Quality assurance)

Δοκιμές για την επαλήθευση των συστημάτων πρέπει να περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ελέγχων και Δοκιμών .Οι Δοκιμές πρέπει να διενεργούνται όχι μόνο σε κανονικές καταστάσεις λειτουργίας, αλλά και υπό όλες τις δυνατές συνθήκες και αλληλουχίες λειτουργίας, με προσομοιωμένες συνθήκες στην πραγματική ζωή, όσο το δυνατόν περισσότερο. Παράλληλα απαιτείται ο καθορισμός των κριτηρίων αποδοχής με βάση τα πρότυπα, τους κανονισμούς και τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του ιδιοκτήτη και την ενδεχόμενη πιστοποίηση των συστημάτων.

Το Commissioning πρέπει να αναπτυχθεί μέσα από τα Προγράμματα Ποιότητας των Έργων λαμβάνοντας υπόψιν το σχεδιασθέντα χρονικό προγραμματισμό, τις διαδικασίες Υγιεινής και Ασφάλειας και τη διαχείριση της Σύμβασης. Είναι λάθος όμως να περιορίζεται στα λειτουργικά συστήματα του κτιρίου αποκλειστικά, αφού μια πληθώρα στατικών και αρχιτεκτονικών εργασιών έχουν άμεση σχέση με την αποδοτική λειτουργία των κτιρίων.

Commissioning management diagram

Ένα παιχνίδι ερωτήσεων με προφανείς απαντήσεις

• Παρέχεται στην Ελλάδα έστω μια βασική εκπαίδευση για θέματα commissioning σε Πολυτεχνεία και ΤΕΙ;
• Καλλιεργείται στις ίδιες Σχολές η κουλτούρα της Ποιότητας;
• Τι συμβαίνει στην Ελλάδα σχετικά με τη πιστοποίηση προσώπων και φορέων που ασχολούνται με το commissioning;
• Υπάρχουν Ανεξάρτητοι Οργανισμοί πιστοποίησης commissioning (agents);
• Γίνεται αξιολόγηση των εταιριών που παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα Commissioning management;
• Ποιοι είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν το κόστος του Commissioning στη χώρα μας; Έχει αξιολογηθεί και μετρηθεί έστω και θεωρητικά; Ποιος θα επωμισθεί το κόστος; Είναι έτοιμη να δεχθεί η χώρα μας το κόστος commissioning;
• Ποιοι είναι οι μετρήσιμοι στόχοι του commissioning ;
• Γίνεται σωστά στο κύκλωμα της παραγωγής ενός έργου στη χώρα μας η εισαγωγή και η διαχείριση της πληροφορίας;
• Διαθέτει το κύκλωμα της παραγωγής ενός τεχνικού έργου κουλτούρα ποιότητας;
• Έχουν περιληφθεί στις διαδικασίες παραγωγής ενός έργου οι method statements και το risk management;
• Είναι δυνατόν ο ιδιοκτήτης να απαιτεί από το κατασκευαστή διαδικασίες commissioning όταν ο ίδιος δεν έχει καθορίσει τους στόχους και τους σκοπούς του; Περιμένει από τον κατασκευαστή να καθορίσει το όραμα του και τις προσδοκίες του;
• O Κατασκευαστής μπορεί να διαθέτει Commissioning manager όταν το Commissioning δεν έχει περιληφθεί στις απαιτήσεις του έργου ήδη από τη φάση της προμελέτης;
• Ποιος εν τέλει θα πρέπει να ενδιαφερθεί για να επιβάλλει σε κάποιο project διαδικασίες commissioning; Το κράτος , ο Μελετητής, ο κατασκευαστής, ο ιδιοκτήτης ή αυτός που θα το λειτουργήσει;
• Ποιος τελικά ενδιαφέρεται για το λειτουργικό κόστος των έργων;
• Το να μιλά κάποιος για Retro-commissioning (commissioning σε υφιστάμενα κτίρια) σήμερα στη χώρα μας ενέχει κίνδυνο αμφισβήτησης της διανοητικής κατάστασης του;
• Μήπως τα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα (ΣΔΙΤ-παραχωρήσεις κλπ.) παρέχουν την ευκαιρία ώστε οι κατασκευαστές από μόνοι τους να χρησιμοποιήσουν διαδικασίες Commissioning;
• Είναι από μόνο του το commissioning πανάκεια που θεραπεύει κάθε νόσο και κάθε………..;
• Έχουμε καταλάβει ότι ένα κτίριο που εξυπηρετεί κάποιες λειτουργίες της κοινωνίας είναι από μόνο του ένα χρηματοπιστωτικό στοιχείο ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της επιχείρησης που το χρησιμοποιεί;
• Μήπως ανάμεσα στο Δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο υπάρχει και η κοινωνία των πολιτών που μπορεί να επιβάλλει τη θέληση της για ένα καθαρότερο περιβάλλον;
• Είμαστε έτοιμοι στην Ελλάδα να δεχτούμε τη καινοτομία;
• Μήπως αν δεν μπουν έγκαιρα οι κανόνες για τις διαδικασίες λειτουργικής παραλαβής των συστημάτων στη χώρα μας κινδυνεύουμε από κάποιους κακούς;
• Μήπως εν κατακλείδι το νεοσύστατο Υπουργείο Πράσινης Ανάπτυξης θα έπρεπε να ασχοληθεί με το θέμα και να το συνδέσει με την επικείμενη ενεργοποίηση των ενεργειακών επιθεωρητών; (Commisssioning και Retrocommissioning)

Όπως θα διαπιστώσει ο κάθε καλόπιστος αναγνώστης, σχετικός ή μη, απαντώντας με ειλικρίνια στα ερωτήματα που προηγήθηκαν ο δρόμος για την εφαρμογή του Commissiong στην Ελλάδα είναι ακόμη μακρύς. Το κακό είναι ότι στην αρχή αυτού του δρόμου, που βρισκόμαστε τώρα, οι κίδυνοι εσωτερικοί και εξωτερικοί είναι πολλοί. Η πράσινη ανάπτυξη όμως δεν μπορεί να περιμένει.